به نقل از «جماران»

شرح مختصر دعای مکارم الاخلاق/ گفتار پانزدهم: دلسوزی و خیرخواهی نسبت به همه انسان ها

تاریخ انتشار: ۲۵ خرداد ۱۳۹۶ | کد خبر: ۱۳۶۷۴۹۷۶

پایگاه خبری جماران- در ایام ماه مبارک رمضان امسال، یادگار گرامی امام حجت الاسلام و المسلمین سید حسن خمینی طی سلسله یادداشت هایی، به اختصار به شرح دعای مکارم الاخلاق می پردازد.

امروز بخش پانزدهم این یادداشت ها تحت عنوان«دلسوزی و خیرخواهی نسبت به همه انسان ها»، از نظر مخاطبان ارجمند می گذرد:

امام زین العابدین علیه السلام در ادامه دعای شریف مکارم الاخلاق، از درگاه حضرت ایزد درخواست می دارد: «و اثیب من حرمنی بالبذل و اکافی من قطعنی بالصله و اخالف من اغتابنی الی حسن الذکر» پروردگارا موفقم بدار تا کسی که مرا محروم می دارد، به بذل و بخشش و احسان بنوازم و با آن کس که رشته مودت بریده است، بپیوندم و کسی را که از من به بدی یاد کرده، به نیکی یاد کنم.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

«اثیب» جواب دادن و به نیکی و جزا دادن به خوبی معنا شده است و «حرم» به معنای منع و محروم کردن است و در اینجا منظور مانع شدن از رسیدن خیر و نیکی و نعمت به شخص است. «بذل» به معنای بخشش و اعطایی است که از صمیم قلب باشد. (ریاض السالکین/ ج3/ ص333) «اکافی» یعنی مکافات کردن و جزا دادن و «صله» به معنای نیکی کردن است و صله رحم به رفتار با عطوفت و احسان نمودن به خویشاوندان گفته می شود. (همان/ ص334) «خالف» به مخالف کسی یا چیزی رفتار کردن معنا شده و در اینجا منظور در جواب بدی دیگران، به نیکی رفتار کردن است. مراد از «حسن الذکر» خوبی کسی گفتن است.

این فراز از دعای شریف نیز به مانند چند فراز گذشته، به درخواست سجایای اخلاقی و مکارمی اختصاص یافته که تحت عنوان کلی «جبران بدی با عمل خیر و نیکی» دسته بندی کردیم. در گفتارهای سابق اشاره شد که انسان باید برای همه انسان ها، خیرخواه باشد و آنها را برادران دینی و یا همنوعان خود به حساب آورده و به آنها نیکی و محبت کند. اگر ما، آدمیان را عبادالله و عیال الله بدانیم، می توانیم به دلیل انتصاب آنها به حضرت احدیت، از اشتباهات و خطاهایشان درگذریم و با رفق و مهر بانی با آنان رفتار کنیم. خیرخواهی برای همه انسان ها فارغ از دین و نژاد و حتی نیک کرداری یا گناهکار بودنشان، از جمله اموری است که باعث جلبِ رحمتِ الهی می شود. حضرت علی علیه السلام فرمود: «ابلغ ما تستدر به الرحمه ان تضمر لجمیع الناس الرحمه» رساترین و مهم ترین عاملی که سبب بهره مندی از رحمت ایزدی می شود این است که در باطن خیرخواه همه مردم باشی. (غررالحکم و دررالکلم/ ص20) و نیز نبی گرامی اسلام می فرمایند: «راس العقل بعد الدین التودد الی الناس و اصطناع الخیر الی کل بر و فاجر» سرآمدِ اعمالِ عاقلانه پس از ایمان، بشر دوستی و نیکی به همه مردم است، خواه خوب باشند و درستکار و خواه فاسق باشند و گناهکار. (مستدرک الوسایل/ ج2/ ص309) روایات با این مضمون فراوان است که خیرخواهی و دلسوزی را مختص به شیعیان یا مسلمانان نکرده اند بلکه توصیه و سفارش به دلسوزی و مهربانی و خیرخواهی نسبت به همه انسان ها شده است.

سید الساجدین در فراز دیگری از این نیایش از خدا می خواهد که «با کسانی که با من قطع ارتباط کرده اند، پیوند برقرار کنم». در گفتار نهم درباره ارتباط با دوستان و نزدیکان نکاتی بیان شد و اینکه امام علیه السلام درخواست داشت که جدایی خویشان، به نیکی و پیوستگی، و ترکِ یاری بستگان، به همیاری و همکاری تبدیل شود. همچنین اجمالا خواندیم که صله رحم چیست و چگونه محقق می شود. در این فراز اما حضرت زین العابدین درخواست دارد خدای متعال به او توفیق دهد که قطع ارتباطِ خویشان را با صله رحم پاسخ دهد. یعنی اگر آنها رفتارشان را اصلاح نکردند و پیوستگی و ارتباط حاصل نشد، ما اقدام کنیم و ارتباط را از سر گیریم و صله رحم کنیم که از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله مروی است که مبغوض ترین کارها نزد پروردگار بعد از شرک به خدای سبحان، قطع رحم و ترک ارتباط با خویشاوندان است: «ابغض الاعمال الی الله الشرک بالله ثم قطیعه الرحم» (جامع السعادات/ ج2/ ص252)

مضمون فرازهای اخیر دعای مکارم الاخلاق در سفارشات و دستورات امام صادق علیه السلام به عبدالله بن جندب نیز تکرار شده است: «یا بن جندب صل من قطعک و اعط من حرمک و احسن الی اساء الیک و سلم علی من سبّک و انصف من خاصمک و اعف عمن ظلمک کما انک تحب ان یعفی عنک» ای پسر جندب! بپیوند و صله رحم کن با کسی که از تو بریده است، عطا کن به کسی که محرومت ساخته، نیکی کن به کسی که در حقت بدی کرده، سلام کن به کسی که به تو دشنام داده، انصاف ده درباره کسی که با تو خصومت نموده، و ببخش کسی که به تو ستم کرده، همانطور که دوست داری مورد عفو و بخشش واقع شوی. (بحار الانوار/ ج75/ ص284)

در بخش دیگری از این مناجات، امام علیه السلام درخواست دارد: خدایا توفیق ده تا به خلاف روش آن کس که غیبت مرا نموده و به بدی مرا یاد کرده است قدم بردارم و او را به خوبی و نیکی یاد کنم. امام خمینی در تعریف غیبت و حرمت آن می نویسد: غیبت عبارت است از ذکر کردن انسان در حال غایب بودنش به چیزی که خوشایند نیست نسبت دادن آن به او از چیزهایی که پیش عرف مردم نقصان است ... از اطلاق بسیاری از اخبار معلوم می شود که کشف سرّ مومنین حرام است. یعنی عیوبی که از مومنین مستور و مخفی است، چه خَلقی یا خُلقی یا عملی باشد، حرام است اظهار آنها و افشا آن را؛ چه شخص متصف راضی باشد یا نه. (شرح چهل حدیث/ ص301) قرآن کریم ضمن نهی از غیبت آنرا به خوردن گوشت برادر مرده تشبیه کرده است: «لا یغتب بعضکم بعضا أ یحب احدکم ان یاکل لحم اخیه میتا»: یکدیگر را غیبت نکنید که غیبت بسان این است که کسی گوشت مرده برادر خود را بخورد. آیا یکی از شما دوست دارد گوشت برادرش را که مرده است بخورد؟! (سوره حجرات/ آیه 12)

امام سجاد علیه السلام از خدا توفیق می خواهد تا خطاهای رفتاری و اشتباهات کرداری دیگران را با نیکی و خوبی نمودن، پاسخ دهد. این شیوه رفتاری و جبران بدی های دیگران با نیکی، باعث می شود که شخص خطاکار متوجه اشتباه خود شده و مسیر صحیح را باز یابد. ولی حتی اگر این اصلاح رفتاری نیز حاصل نشود، آدمی با اینگونه زیستن، انسانی زندگی کرده و انسانی زندگی کردن وظیفه هر شخص است، حتی اگر دیگران قدردادن نباشند و یا در مسیر صلاح و صراط مستقیم طی طریق نکنند. انسانی زندگی کردن باعث تحقق بخشیدن کمال انسانی و کسب مکارم اخلاقی است و از وظایف هر شخص و گوهر گم شده زندگی امروزه ماست که فرمود: «الکریم یری مکارم افعاله دَیناً علیه یقضیه» انسان کریم و بزرگوار مکارم اخلاق را دَین و وظیفه ای بر خویشتن می داند که باید آنرا به جا بیاورد. (غررالحکم و دررالکلم/ ص507)

منبع: جماران

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.jamaran.news دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «جماران» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۱۳۶۷۴۹۷۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

تشخیص بدعت و انحرافات، ویژگی ممتاز یک معلم

امروز مصادف است با سالروز شهادت علامه بزرگوار مرحوم مطهری رضوان الله تعالی علیه که به عنوان روز معلم نامگذاری شده، بدین جهت چند جمله‌ای عرض می‌کنم.

اولاً باید یاد آن شهید بزرگوار همیشه زنده باشد. ارزش وجودی مرحوم مطهری(ره) در این بود که خطر انحرافات، بدعت‌ها و آسیب‌ها و حملاتی که به دین و اعتقادات مردم می‌شد را به موقع تشخیص داده و با آن مقابله می‌کرد و این ویژگی‌ ممتاز یک معلم است.

معلم حقیقی انسان که نظیر و مثلی ندارد خدای تبارک و تعالی است. این عنوان «علّم آدم الاسماء» و علم اسماء که خدای تبارک و تعالی به آدم تعلیم نمود، فقط این نبود که یک اسماء و حقایقی را به آدم نشان داده  باشد، بلکه راه سعادت و شقاوت و اسباب آن را نیز به او نمایانده است. با نگاهی مختصربه قرآن می‌بینیم اسباب سعادت و خوشبختی همین‌طور اسباب خسران و حتی خسران مبین، همه در قرآن بیان گردیده است.

یک معلم واقعی هم باید به این مرحله برسد و همه‌ همّ و تلاش ما و شما نیز باید همین باشد. در این‌صورت است که اطلاق معلم آن هم در حد یک موجبه‌ی جزئیه بر ما مفهوم پیدا می کند.

اگر امروز بخواهیم معلم نمونه قرن را معرفی کنیم باید امام خمینی(ره) را نام ببریم که چگونه بشر را متوجه خطرات جهانی‌ این قرن کرد. امام فقط با طاغوت ایران مقابله نکرد، امام فقط خطر پهلوی را در ایران تشخیص نداد که با آن مقابله کند، امام خطر استکبار جهانی را به بشریت گوشزد کرد و همه‌ مردم دنیا را متوجه این خطر بزرگ نمود و راه مقابله با آن را بیان کرد.

امام(ره) خطر اسرائیل و صهیونیزم را برای همه ادیان بیان کرد نه فقط برای اسلام. اسرائیل برای همه ادیان و همه کشورهای اسلامی خطرناک است. امام(ره) همه انسان‌ها و همه علما و دانشمندان مذاهب را به مقابله با خطر اسراییل دعوت نمود و این شاخص بزرگ یک معلم است.

می‌خواهم این نتیجه را بگیرم که  همه ما مخصوصاً در این زمان، باید مراقب دین و اعتقادات مردم از هجوم بدعت‌ها، خرافات و اشتباهاتی باشیم که عده‌ای بخواهند در دین داخل کنند. چنانچه یک مدرس و استاد حوزه به این مهم توجه داشته باشد او می‌شود معلم واقعی.

همه ما باید به این سمت برویم. گاهی که انسان در خلوت خودش محاسبه می‌کند که کجا وظیفه خودش را درست انجام داده و کجا انجام نداده؟ مشاهده می‌کند که در خیلی از جاها کوتاهی کرده است. باید کاملا مراقب انحرافات بود، متأسفانه در سیمای جمهوری اسلامی مباحثی در سی‌شب از ماه رمضان مطرح گردید که بسیاری از آنها بی‌اساس بود که اکنون من نمی‌خواهم به تفصیل  وارد این موضوع شوم. اینها را چه کسی باید دنبال کند و جواب بدهد، در آخر هم منتهی شد به یک اهانت بسیار شرم‌آور به ساحت مقدس رسول اکرم(ص) که انسان اگر از این جهالت و از این اهانت دِق کند و بمیرد حق دارد، ولی متأسفانه مطرح شد.

در این سخنرانی‌ها اگر کسی دقت کند گوینده ناخودآگاه به این نتیجه رسیده که دین در هیچ زمانی برای مردم پذیرش ندارد و اولیای دین نمی توانند مردم را جذب دین کنند. آیا این نتیجه با حقیقت دین سازگاری دارد؟ آیا این انحراف نیست؟ مسئولین صدا و سیما اشکالات علمی این مطالب را از حوزه و اندیشمندان مطالبه کنند و عده‌ای کارشناس دینی که لااقل بهره‌ای از اجتهاد دارند را بکار گیرند تا راجع به آن اظهار نظردقیق نمایند. حرف‌های مطرح در آن برنامه پر از اشکال علمی و التقاط و انحراف و تفسیر به رای است، انسان این درد را کجا ببرد؟

«‌هُدًی لِلْمُتَّقِینَ» را با اینکه آیات بعد آن«الَّذِینَ یؤْمِنُونَ بِالْغَیبِ...» معنا کرده، معنا می‌کند به کسانی که حسود نیستند، ما به چه دلیلی از جیب خودمان، آیات قرآن و روایات را اینطور تخریب کرده و به ذهن جوانان و جامعه القا کنیم. در علم اصول و قواعد تفسیر واضح است که هر حدیثی که مشابهت لفظی با یک آیه دارد را نمی‌توان در تفسیر آن آیه قرار داد و اساساً حدیث را باید بر اساس ضوابط علم اصول تفسیر نمود در حالیکه در این سخنرانیها بدون توجه به این نکات صحبت شده است.

بنابراین حوزه‌ها باید بیدار باشند. بسیار مایه تأسف است که انسان ببیند یک مسائل انحرافی آن هم در مقدس‌ترین زمان‌ها از سیمای جمهوری اسلامی پخش می‌شود و متأسفانه در حوزه علمیه احدی به آن پاسخ نمی‌دهد. چرا؟ ما همه دلسوز انقلابیم، پوست و خون و رگ‌مان انقلاب است ولی این انقلاب را ما برای اسلام و احیای مکتب امام صادق(ع) می‌خواهیم. منِ طلبه حق ندارم از جیب خودم مطلبی را مطرح کنم که نه اساس دارد نه دلیل. این دردی است که امروز وجود دارد.

روز معلم نه فقط روز تجلیل از مرحوم علامه مطهری(ره)؛ بلکه باید تجلیل از همه اساتید و فقها و حکما و مفسران  حاضر و درگذشته باشد. کار یک معلم از کار یک طبیب به‌مراتب مهم‌تر و بزرگتر است. آیا روایت «ابٌ علّمک» را به صرف اینکه کسی یک اصطلاحات و اقوالی را بلد باشد و برای شما ذکر کند می‌توان بر او تطبیق داد؟ یا ابٌ علّمک کسی است که موارد خطر را بشناسد و بفهمد و تعلیم دهد؟ وقتی انسان به صنف عالمان توجه ‌کند تنها صنفی که می‌تواند انحراف و بدعت‌ها را تشخیص دهد فقها هستند، چرا فرمودند «‌الفقهاء حصون الاسلام»؟ نگفتند حکما و مفسران. فقه در این روایت به معنای اعم نیست بلکه آنهایی است که آشنا با احکام دین، با حلال و حرام و ضوابط آن هستند که می‌توانند اسلام را حفظ کرده و حصن برای اسلام باشند. ما باید در این مسیر قرار گرفته و پیش رویم.

از این محبت و بزرگواری‌ای که آقایان در مقام تکریم از استاد نسبت به بنده فرمودند متشکرم. بحمدلله آقایان خود از اساتید هستند، من همیشه خدا را نسبت به این لطف و عنایتی که در کنار همه الطاف و نعمش فرموده شاکرم که در مجلس بحث ما عده‌ای قابل توجه حضور دارند که هر یک از اساتید دروس عالی حوزه و اهل دقت و نظر هستند.

دعا می‌کنم خداوند افق‌های بزرگ علمی را به روی همه ما باز کند، گاهی  فکر می‌کنم عمر تمام شد، چه چیز دست ما آمده؟ هیچی! از این صحبت‌ها و تعریف‌هایی هم که می‌شود فریب نباید خورد. اینها همه تخیل است و آدم خیال می‌کند، واقع این است که ما باید با دعا و تضرع، با نماز شب و توسل به ائمه(ع) از خدا بخواهیم وقتی از دنیا می‌رویم دستان ما از علم پر باشد، هر چه که علم انسان بیشتر باشد رتبه او در عالم قیامت و تقربش به خدا بالاتر است، اینکه در قیامت شأن عالم از شهید هم بالاتر است، وجهش همین است، ان شاء‌الله خداوند نصیب همه ما بفرماید.